Хүүхэд хүмүүжүүлэхэд эцэг эхчүүд ямар алдаа гардаг талаар Сэтгэл судлалын үндэсний төвийн сэтгэл судлаач У.Цэцэнсанаатай ярилцлаа.
-Хүүхэд бага наснаасаа хүмүүжил төлөвшлөө олж авдаг. Тэгвэл эцэг эхчүүд хүүхдээ хэрхэн хүмүүжүүлэх хэрэгтэй вэ. Дийлэнх гаргадаг алдаа юу вэ?
-Эцэг эхчүүдийн хувьд ярилцахгүй байх, өөрийн тухайн үеийн сэтгэл хөдлөлөөрөө хандах, үзэл бодлоо тулгах, хэт их шаардлага тавих эсвэл огт шаардлага тавихгүй байх, тавьж буй шаардлагаа тохиромжгүй аргаар /өндөр дуугаар загинах, зодох/ илэрхийлэх, сонирхлыг нь дэмжихгүй байх зэрэг алдааг гаргаж байгаа ажиглагддаг. Хүүхэд харсан зүйлийнхээ 80 хувийг суралцаж байдаг. Хүүхдээ та ямар хүн болгож өсгөхийг хүсэж байгаа тэрхүү дүр төрхөө өдөр тутмын үг, үйлдлээрээ харуулж байх хэрэгтэй. Та өөрөө амлалтдаа хүрээгүй байж хүүхэддээ амлалтдаа хүрч байгаарай гэж хэлэх нь тохиромжгүй юм.
Хүүхдийн эерэг хүмүүжлийн аргад хайр халамж, шаардлага тэнцүү байх ёстой байдаг. Үүнд:
● Хайр халамж өндөр, шаардлага өндөр – Энэ үед хүүхэд өөртөө итгэлтэй, харилцааны чадвар сайн, бусдыг ойлгодог өөрийн сэтгэл хөдлөлийг удирдах чадвартай болж төлөвшдөг.
●Хайр халамж өндөр, шаардлага бага – Энэ үед хүүхэд өөрийн сэтгэл хөдлөлөө ойлгох чадвар сул, асуудлыг даван туулах чадвар доогуур, зарим талаар дураараа нийгмийн хэм хэмжээнээс гажууд үйлдэл хийх зэрэг эрсдлүүд байдаг.
● Хайр халамж бага, шаардлага өндөр – Энэ үед хүүхэд дүрэм журмыг баримталдаг, эмх цэгцтэй, бага насандаа сурлагын амжилттай байдаг боловч бүтэлгүйтэл, алдаанаасаа шантрах эрсдэл гардаг байна.
● Хайр халамж бага, шаардлага бага – Энэ төрөл нь үл хайхрах хүчирхийлэлд тооцогддог.
-Нээлттэй харилцдаггүй байх нь хүүхдийн хөгжил зэрэгт хэрхэн нөлөөлдөг?
-Станфордын их сургуулиас 2013 онд гаргасан судалгаанд 19 сартай хүүхэд эцэг эхийнхээ ярьж байгаа зүйлийн 66 хувийг ойлгодог гэсэн үр дүн гарсан. Хүүхэдтэйгээ харилцах нь хүүхдийн тархины хөгжлийг эрчимжүүлж, бусадтай харилцах, асуудлыг шийдвэрлэх буюу тухайн асуудлаа даван туулахад туслалцаа үзүүлдэг. Цаашлаад энэ нь сэтгэл зүйн хувьд тогтвортой бие хүн болоход нөлөөлөх хүчин зүйлсүүдийн нэг юм. Харин харилцаагүйгээс хүүхэд өөрийгөө илэрхийлэх чадвар муу байх, сэтгэл хөдлөлөө зохицуулах чадвар сул байх эрсдэлтэй. Хүүхдээ та жоохон байна гэлгүй тогтмол ярилцаж тэдний бяцхан ертөнцтэй танилцах хэрэгтэй юм шүү.
-Эцэг эхчүүд заримдаа өөрийн өсч торнисон үеийн үзэл бодол, зарчмаар хүүхдээ хүмүүжүүлэх гээд байдаг. Энэ нь хэр оновчтой вэ?
-Эцэг эхийнх нь өсч торнисон үеийн хүүхэд хүмүүжлийн зарчим, үзэл бодлыг зөв буруу хэмээн шүүх нь тохиромжгүй боловч цаг үетэйгээ зохицсон өөрчлөлт шинэчлэлтийг хийх хэрэгтэй. Хүн бүр гар утастай болно гэдгийг бид 30 жилийн өмнө мэдээгүй шүүдээ. Үүнтэй адилхан хүүхдүүдийн сонирхдог дуу хөгжим, урлаг бүгд тодорхой хэмжээнд хувьсаж байна. Иймд эцэг эхчүүд маань хэрхэн хүүхэдтэйгээ харилцах вэ? Хүүхдийн маань онцлог нь юу вэ? Хүүхдээ хэрхэн өсгөх вэ? зэрэг олон зүйлсийг судалж, хүүхдийнхээ хамтаар тасралтгүй хөгжих хэрэгтэй.
-Эцэг эх өөрийн үзэл бодлоо тулгасан байдлаар хүмүүжүүлвэл хүүхдэд яаж нөлөөлдөг вэ?
-Бие хүн болж төлөвшихөд бие даан сонголт хийх, шийдвэр гаргахад хүндрэл үүсэх, аливаа асуудлыг даван туулах чадвар сул байх, өөрийн үзэл бодол мэдрэмжээ хэлэхээс эмээх, шинэ санаа санаачилга гаргах чадвар муу байх зэрэг эрсдэлүүд бий болдог. Бид хөлд орох гээд унаж бүдрээд явж байгаа хүүхдийг барьж аваад тэврээд л байвал хүүхэд удаан хөлд орох, орон зайн мэдрэмжгүй болох эрсдэлтэй байдаг шүү дээ. Үүнтэй адилхан эцэг эхийн үзэл бодлоо тулгах байдал, хэт их оролцоо нь хүүхдийн бие хүн болж төлөвшихөд удаашруулах, саад болох эрсдэлтэй байдаг.
-Эцэг эхчүүд хүүхдүүддээ шаардлага тавьж үглэхээс илүүтэйгээр яаж хэлвэл хэлсэн үгийн ойлгох вэ?
-Урамшуулсан ч зэмлэсэн ч алинд ч бай тайлбарлах хэрэгтэй. Хүүхэд яагаад загинуулсан гэдгээ биш загинасан гэдгийг нь түрүүлээд санадаг буюу хүүхдэд дараа нь загинуулсан гэсэн мэдрэмж нь түлхүү үлдэх гээд байдаг. Хүүхэддээ шаардлага тавихдаа хүртэл ярилцаад яагаад, ямар учраас гэдгийг тайлбарласнаар юу буруу байсан бэ гэдгийг ойлгуулж чадна. Тайлбарлахдаа богинохон биш уртаар, хүүхэд ойлгох үг хэллэгийг сонгох нь чухал. Түүнчлэн энэ нь хүүхдийн аливааг танин мэдэх, юмсыг ойлгох хүсэл сонирхлыг нэмэгдүүлэх давуу талтай.
-Гэр бүлээрээ хүүхдийн хүмүүжил төлөвшил зэргээр хандаж зөвлөгөө авдаг уу?
-Сүүлийн үед хүүхэд хүмүүжлийн талаар эцэг эхчүүд маш их ханддаг болсон. Хүүхэдтэйгээ хэрхэн зөв харилцах вэ. Би хүүхэддээ яаж анхаарал тавих вэ, хэрхэн дэмжих вэ зэрэг асуултыг нийтлэг асуудаг. Хүүхдийнхээ онцлог, тулгараад буй бэрхшээлийг нь ойлгож мэргэжлийн хүнээс тусламж хүсч байгаа нь нийгэмд гарч буй ахиц хэмээн харж байгаа.
-Сэтгэл зүйн зөвлөгөөнд хандаж буй эцэг эхчүүдэд нийтлэг юу гэж зөвлөдөг вэ?
● Хүүхдийнхээ хөгжлийн онцлогийг ойлгон судлаарай;
● Хүүхэдтэйгээ ярилцаж байгаарай;
● Амласан бол заавал амлалтандаа хүрээрэй;
● Насны онцлогт нь тохируулан шаардлага, хайр халамжаа адил тэнцүү үзүүлж байгаарай.
Эх сурвалж: www.itoim.mn
