Энэ удаагийн маань зочноор “Mongolia Talent Network” компанийн захирал, сэтгэл судлаач Жаргалсайханы Номин уригдан оролцлоо.

Боловсрол

• 2007-2008  Монгол Улсын Их Сургууль-Олон улсын эдийн засгийн харилцаа
• 2008- 2009 Hamilton College London – International Business Diploma
• 2009-2011  IUA International University of America- Bachelor Of Business Administration
• 2015 – 2016 Goal Imagery Institute – Certified Holistic Life, Career & Executive Coach
• 2013-2017 Улаанбаатар- Эрдэм- Сэтгэл судлаач, Нийгмийн Ажилтан

Ажлын туршлага

• 2014 оноос Mongolia Talent Network компанийн захирлаар тасралтгүй ажиллаж байна.
• 2016 оноос The Shackleton Group компаньд Coach Сургагч багшаар ажиллаж байна.

Таны мэргэжлийн онцлог давуу тал

Анх “Mongolia Talent Network” хүний нөөцийн хөдөлмөр зуучийн компанид зөвлөхөөр ажилд орсон. Хүмүүсийг дуртай ажилд нь оруулж хүсч сонирхдог зүйлийг нь олоход туслана гэдэг утгаараа хүний амьдралыг өөрчилж байна. Энэ ч утгаараа өөрийнх нь сэтгэл зүйд тохирсон ажил олж өгнө гэдэг нь миний мэргэжлийн онцлог. Олон улсад зөвшөөрөгдсөн хүмүүстэй уулзаад асуудлыг нь хамтдаа олно бас сэтгэл зүйн зөвлөгөө өгнө. (coaching session). Ажлын давуу тал гэвэл өдөр тутамдаа шинэ хүмүүстэй уулзана, алхам тутамдаа суралцана. Манай компанийн хувьд харьцангуй чөлөөтэй цаганд баригдахаас илүүтэй гадуур их уулзалт хийдэг гэх мэт олон давуу талтай. Ажил гайгүй болчихлоо гээд тайван байх үе байхгүй, өдөр бүр ямар нэгэн асуудлыг шийдэхээс эхлээд байнгын ачаалалтай ажилладаг. Яг мэргэжлийн дагуу бодохоор онцлог давуу тал нь урьд өмнө нь хийгдэж байгаагүй судалгаа болон нээлт хийж болно гэж боддог. Ялангуяа сэтгэл зүйтэй холбоотой далайцтай ажил хийж чадвал нэг биш олон хүмүүсийн амьдралд нөлөөлж нийгэмд нөлөөлөхүйц үр дүнтэй.

Ажлын төлөвлөгөө

Сэтгэл зүй дотроо бизнесийн сэтгэл зүйгээр дагнаж байна. Энэ чиглэлээрээ томоохон хэмжээний төслүүд хийж, компаниудад сайн ойлголт өгч чанартай сургалт хийх, хүний нөөцийн салбарт ажиллаж байсан болон сэтгэл зүйн сонирхлоо дагаад энэ чиглэлээрээ номнууд гаргая гэсэн ойрын төлөвлөгөөтэй байна.

Яг одоо төвлөрөн хийж байгаа судалгаа шинжилгээний ажил

The Shackleton Group Mongolia Монголд анх удаа “Монгол хүний бизнесийн сэтгэл зүйн соёлын судалгаа” хийсэн. Монгол хүмүүс шүүмжлэлийг хэрхэн хүлээж авдаг вэ? Итгэлцэл яаж бий болдог? Бид нар өөрийн үзэл бодлоо хэр нээлттэй илэрхийлдэг? гэх мэт маш олон сонирхолтой сэдвүүдийг агуулсан байгаа. Удахгүй судалгааныхаа үр дүнг танилцуулах гээд бэлдэж байна. Хувийнхаа зүгээс сэтгэл зүйн эрүүл мэндийн чиглэлээр судалгаан дээр ажиллаж байна.

Өдөрт хэдэн цаг ажилладаг вэ?

Ажлын цаг бол 09-18-н хооронд байдаг.  Сэтгэл зүй талдаа бол сонирхолдоо хөтлөгдөөд байнгын л өөрийгөө хөгжүүлж суралцаж ажиллаж байдаг.

Ажилдаа хамгийн идэвхитэй ханддаг цаг

Өглөө эрт, тайван байдаг. Саад болох зүйл байхгүй, утас дугарахгүй. Харин бусад үед идэвхитэй байхын тулд ажиллах урам зориг, анхаарал төвлөрөх хоёроо холбож чадвал бүх хэсгүүд идэвхитэй байж чадна.

Амралтын өдрүүдээ хэрхэн өнгөрөөдөг вэ?

Хагас сайн өдрийг сургалт семинар хийж, хүмүүстэй уулзаж өнгөрөөдөг. Бүтэн сайн өдөр ойрхон ч хамаагүй аялах, ууланд алхах, дугуй унах дуртай.

Цагийг хэрхэн зөв зарцуулах талаар

Цагийг зөв зарцуулах, цагийн менежментийн талаар би сургалт ордог. Хүн бүр өөр, зарим хүмүүс дэвтэр дээр бичих нь өөрт нь сайн нөлөөлнө. Зарим хүмүүс утсан дээрээ календар татаж аваад мөрдөөд явдаг. Яг үүнийг ингэж мөрд гэсэн зүйл байхгүй. Хамгийн чухал нь юу вэ? гэхээр яг хийж байгаа ажлуудаа аль нь хамгийн чухал вэ? гэдгийг ялгаж салгаж чаддаг, түүндээ цаг зарцуулдаг байх гэсэн үг. Хамгийн чухал гэсэн зүйл дээрээ 100-н хувь төвлөрч чаддаг. Бусад үед нь үр бүтээмж тааруухан, амьдралд нөлөөлөх үнэ цэнэ багатай ажлуудыг санаа зовохгүйгээр хойшлуулж, эсвэл орхигдуулж чаддаг, хийсэн ажилдаа дүгнэлт хийж чаддаг, хүмүүст үгүй гэж хэлж чаддаг байх нь цагийн менежментийн хувьд их чухал зүйл. Өөрийнхөө хийсэн зүйл дээр өдөр тутамдаа “би юу хийв, юуг дахиад илүү болгох боломж байна” гэж асуух хэрэгтэй.

Сэтгэл судлаачдын амьдралдаа хандах хандлага

Сэтгэл судлаачид хувийн амьдралдаа бусдаас өөрөөр хандахгүй. Сэтгэл судлаач “ингэнэ” гэсэн зарчим байхгүй. Хувь хүн талаас нь ямар хандлагатай вэ? гэдэг нь чухал. Англи-д байхдаа өөрөө сэтгэл зүйн асуудалтай мөртлөө сэтгэл судлаачаар ажилладаг эсвэл өөрөө байнга стрессдэж, асуудлыг их сөргөөр хардаг мөртлөө их сайн сэтгэцийн эмч гэж хэлэгддэг хүмүүстэй уулзаж байсан. Миний өөрийн амьдралдаа хандах хандлагын хувьд асууж байгаа бол дараах зүйлсээс хол байя гэж боддог.

1-рт Өөрөө өөрийгөө дутуу үнэлдэг, бүх түвшинд би чадахгүй байх, надад ийм ур чадвар байхгүй байх, би арай л болохгүй, би нэг сургуульд сурчихаад л, хэлээ л сайжруулчихвал гээд өөрийгөө доош нь татаж өөртөө итгэх итгэл нь байнгын дээсэн дөрөөн дээр байдаг.

2-рт Ямар нэгэн зүйлээс сөрөг зүйлийг нь олж хардаг. Их сайхан цэцэг өгсөн ч ямар гоё цэцэг вэ? гэж мэдрэхгүйгээр “энэ одоо үхнэ, ингээд л хатчихна” гэж хардаг. Эсвэл бусадтай өөрийгөө байнга харьцуулдаг. Сайхан ажил олоод хүсэж мөрөөдөж байсан байшиндаа ороход дотны найз нь хамаагүй илүү байшин аваад, илүү ажилд орохоор сэтгэл ханах мэдрэмж нь шууд унадаг.

3-рт Байнгын харьцуулалт хийгээд, өнгөрсөнтэйгээ үргэлж хамт амьдраад эхэлдэг, урагшаа биш хойшоо харж алхаад байхаар байнгын л бүдэрч унах гээд байдаг. Нөгөөтэйгүүр өөрөөсөө бусад хүмүүсрүү ямар нэгэн байдлаар буруугаа чихэх гээд эсвэл өөрийгөө огт уучилж чададгүй. Ямар нэгэн алдаа гаргавал би ийм л хариуцлагагүй хүн, би л их муу хүн байна гээд л.

Эцэст нь хамгийн аюултай чанар бол алдаа гаргахаас айх. Хайртай хүнээ алдахаас, өвчин тусахаас, ажлаа алдахаас, хүнд муу хэлүүлэхээс гээд л бүх зүйлд айдастай. Миний хувьд гэвэл дээрх зүйлүүдээс хол явахыг хичээдэг. Ерөнхийд нь харахаар энэ сөрөг хандлагууд л хүнийг аз жаргалгүй болгодог. Сэтгэл судлаачид арай илүү мэдээлэл болон ойлголттой байдаг учраас магадгүй энэ бүх зүйлсээс зайлсхийх чадвар нь өндөр байхыг үгүйсгэхгүй.

Ирээдүйд таны амьдралд гарах өөрчлөлтүүд

Юу болохыг би мэдэхгүй, ирээдүйг зөгнөж хэлэх ямар ч боломжгүй. Өөрчлөхийг хүсч байгаа зорилтууд байна. Олон орноор аялаж, улс орнуудын хамгийн сайхан үзэх ёстой зүйлүүдийг хайхаас илүүтэйгээр тухайн орны соёлыг илүү гүнзгий судлахыг хүсдэг. Хөршүүдээ сайн судалж Орос, Хятадад амьдарч үзэхийг хүсч байна. Нийгэмрүүгээ чиглэсэн сайн дурын ажлуудыг илүү хиймээр байна. Мэдлэгээ дээшлүүлж цаашаа суралцах төлөвлөгөөтэй байна.

Сэтгэл судлаачийн үүднээс бусдад өгөх зөвлөгөө

Монголчилвол би амьдралын зөвлөгчөөр ажилладаг. Ажил мэргэжлийнхээ үүднээс харахад нэг зөвлөгөө өгмөөр санагддаг. Тик На Хан гээд Вьетнамын Буддист лам хүний зөвлөгөө санаанд орлоо. Их яарч сандарсан байрын морь унаад давхиад явж байгаа хүн байж л дээ. Арайхийж нөгөө хүнээ зогсоогоод хайшаа явж байгаа юм бэ гэж асуутал би мэдэхгүй байна энэ мориноос асуу гэж хэлж байгаа юм. Юу гэсэн үг вэ? гэхээр ихэнх хүмүүс их завгүй гэх нэрийдлээр ямар ч чиглэл байхгүйн дээр хаашаа ч явж байгаагаа мэддэггүй. Өөрийгөө олж мэдээд өөрийн гэсэн зорилгоо тодорхойлоод тэр морийг залах хэрэгтэй. Хэр удаан, хурдан явахаа ч бас өөрөө чиглүүлнэ. Бид өглөө босоод шүдээ угаадаг, усанд ордогтой адил дотоод сэтгэлээ яг тэр хэмжээгээрээ цэвэрлэж байх хэрэгтэй. Чамд таарах арга барилаа ол. Хүн бүр бясалгал, иог хийх албагүй. Дуулмаар байвал дуул, бүжиглэмээр байвал бүжиглэ. Ямар ч гэсэн стрессээс гарах арга барилд л суралц.

Баримталдаг зарчим

Өдөр тутамдаа өөрийгөө хөгжүүл. Бусадтай биш өчигдөртэйгөө л өөрийгөө харьцуул.

Өөртөө амьдралдаа сэтгэл хангалуун байхад нөлөөлөх хүчин зүйл

Хамгийн түрүүнд эрүүл мэнд. Бие махбодийн эрүүл мэндээс гадна оюун ухааны буюу Mental Health маш чухал.  Мэдээж гэр бүл, найз нөхөд, хийе бүтээе гээд зориход тусгаарлаад хориод байдаггүй нийгэм чухал. Бусдын амьдралд ямар нэгэн байдлаар эерэг өөрчлөлт авчрах, өглөө ажилруугаа яараад гүйх тийм сайхан ажлыг олох бас чухал. Хамгийн гол нь жижиг зүйлээс гоё сайхныг олж хардаг байх юм болов уу.

Амьдралаас авдаг хамгийн сайхан мэдрэмж

Хүмүүстэй удаан, олон цагаар ярилцах, ямар ч маскгүйгээр. Яг тухайн хүний асуудлыг сонсож, гэгээлгээр холбогддог зүйлээс гоё мэдрэмж авдаг. Байгалийн өөрчлөлтүүд байна. Нар мандах навч шаргалтаж унах, шувуу гэнэт нисэх гэх мэт үеүдэд аз жаргал мэдэрдэг.

Хамгийн их хийж үзэхийг хүсдэг зүйл

Хувь хүн талаасаа хэд хэдэн хэл сурахыг хүсдэг. Ялангуяа Орос хэл. Аав ээж минь Орос сургуульд сургахгүй яав даа гэж боддог. Орос хэл маш сайн сураад Толстойн номнуудыг эх хэлээр нь уншихыг, Энэтхэгт бүх зүйлээс тусгаарлагдаад үнэхээр сайн багштай бясалгал хийхийг хүсдэг. Ажлынхаа хувьд олон салбарт ажилладаггүй юмаа гэхэд дотор нь орж ажиллаж үзэх юмсан гэж боддог. Хүүхдийн, спортын, хорих ангид байгаа хүмүүсийн, хүнд өвчтэй хүмүүсийн сэтгэл зүй гэх мэт…

 Хамгийн сайн хийж чаддаг зүйл

Зорьсон зорилгоо маш олон хэсэгт хуваагаад өөрт харагдахгүй жижигхэн юм шиг болгоод түүнийхээ төлөө эрч хүчтэй явж чаддаг юм болов уу. Стрессгүйгээр, хийх ёстой гэж зовж шаналахгүйгээр хөнгөхөн өөрт амраар хийхийг зорьдог.

Бусдад байнга хэлдэг үг

Залуучуудад хандаж хүн бүр өөр гэж хэлдэг. Монголд миний анзаарч харснаар энэ амжилттай хүн “ингэсэн” гэнэ, энэ хүн “тэгдэг” гэнэ гээд муухайгаар хэлэхэд салхинд хийссэн хамхуул шиг өөрийн бодол байхгүй. Яг тогтоод чамд юу тохирох вэ? Чиний бие организмд таарах юм уу? чамайг юу аз жаргалтай болгох вэ? гэх асуултад хариулж чаддаггүй. Өөрийгөө олохын тулд хичээж өөртөө итгэлтэй байхыг захидаг.

Одоо уншиж буй ном

Яг өнөөдрийн байдлаар уншиж байгаа ном бол

1-рт Executive Coaching for Results The Definitive Guide to Developing Organizational Leaders by Brian O Underhill

Удирдах түвшний хүмүүсийг зөвлөгөө санамж, сэтгэл зүйн хувьд сургах маш олон техникийн мэргэжлийн хүмүүсийн зөвлөгөө

2-рт Option B: Facing Adversity, Building Resilience, and Finding Joy by Sheryl Sandberg

3-рт “The One Thing” by Gary Keller. Их олон зүйлд самгардахгүйгээр нэг зүйлд төвлөрөх нь ямар их амжилттай байдгийг харуулсан ном. Энэ 3-н номыг уншиж байна.

Хүмүүсийн эерэг сөрөг хандлагын тухайд

Би энэ чиглэлийн олон судалгаа уншиж байсан.

1-рт Багахан хэмжээ нь гентэй холбоотой. Хүмүүс ген гэж боддоггүй. Маш бага хэмжээнд ямар нэгэн байдлаар гентэй холбоотой байдаг.

2-рт Өссөн төрсөн орчин, гэр бүлийн хүмүүжил, сургууль, найз нөхөд хүрээлэн буй орчин шууд хамааралтай.

3-рт Өнгөрсөнд болсон үйл явдал, туршлага бас хамааралтай. Хичнээн сайхан зүйлийг сайхнаар харъя гээд амьдралд нь үнэхээр хэцүү, бидний ойлгохгүй, ойлгохыг ч хүсэхгүй байгаа асуудалтай тулгарсан хүмүүс байгаа. Тэр туршлагууд нь хандлагыг нь  тэр чигээр нь өөрчилсөн байдаг.

Хамгийн сүүлд нь дадал зуршил. Өнөөдөр ямар нэгэн хэцүү зүйл тохиолдлоо гэхэд шууд сэтгэлээр унаж хамгийн муу талыг нь олж хардаг. Жижиг сажиг зүйлийг бол өөрөө анзаарахгүй бодоод л яваад байна. Бүр дотоод ухамсраараа муугаар хардаг дадалтай болчихсон гэсэн үг. Тэгэхээр энэ олон хүчин зүйлүүд бүгдээрээ нэгдээд эерэг сөрөг хандлагыг бий болгодог. Миний бодлоор сөрөг хандлагатай хүн эерэг хандлагатай байж болно. Гэхдээ  өргөс авахтай адил амар биш удаан хугацааны үйл явц. Насан туршдаа бий болсон, сэтгэл дотор буй тогтолцоо болохоор их тэвчээр бас дэмжлэг хэрэгтэй.

Сэтгэл судлаачид нийгэмд ямар байр суурьтай байна вэ?

Миний бодлоор 5, 10-н жилийн өмнөхтэй харьцуулахад маш их дээшилсэн. Энэ нь их авууштай манай ээж, өвөөгийн үед юун сэтгэл судлал байхав дээ л гэж ярьдаг байсан. Гэхдээ нийгэмд эзлэх байр суурийн хувьд маш их зүйлийг сэтгэл судлаач мэргэжлийн хүмүүс нь нийлээд бүгдээрээ хоорондоо нэгдээд хийх зүйл маш их байгаа гэж хардаг.

1-рт Хүмүүсийн хандлага. Асуудал гарч, өөрт нь хэцүү бэрхшээлтэй зүйл тохиолдохоор сэтгэл зүйч дээр очно гэхээс илүүтэйгээр лам дээр очно ном уншуулна, бөө дээр очно, эсвэл найз охидуудтайгаа сайхан ярилцана гэх мэт. Мэргэжлийн хүнээс зөвлөгөө авна гэдэг ойлголт сэтгэлд нь суух болоогүй байгаа. Тэрийг бид өөрсдийнхөө чадах хэмжээгээр хүргэх ёстой.

2-рт Жишээ нь: Миний хувьд би сэтгэл зүйчээрээ юм уу нарийн мэргэжлээр ажиллаагүй өөрийгөө мэргэжлийн сэтгэл зүйч гэж хэлэхгүй. Сэтгэл зүйгээр сурсан хүн болгон сэтгэл зүйч биш юм шүү гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Англид л гэхэд сэтгэл зүйгээр бакалавраа, магистраа, доктороо хамгаалж тодорхой хэмжээний зэргээ аваад сая нэг сэтгэл зүйчээрээ ажиллах эрхээ авдаг. Хүмүүст сэтгэл зүйч гэхээр л зөвлөгөө өгдөг хүн гэж ойлгодог. Сэтгэл зүйг ерөнхийд нь 3 хуваадаг.

1-рт Эерэг хандлагатай сэтгэл зүйчээр мэргэшсэн хүмүүс  буюу “Positive Psychology” чиний амьдралыг яаж илүү үр бүтээмжтэй, аз жаргалтай болгох вэ? чиглэлээр илүү ажилладаг.

2-рт Боловсролын сэтгэл зүй, судалгаа хийнэ, шинэ онол боловсруулна, арга барилуудын нээлт хийнэ, сэтгэл зүйчдээ сургана, техник дэвшил бүгд орж байгаа.

3-рт Эрүүл мэндийн сэтгэл зүй, сэтгэл зүйн асуудалтай юм уу сэтгэцийн эмгэгтэй хүмүүсийг  эмчилнэ. Энэ 3-н төрлөөс аль нэгийг нь сонгож явна уу гэхээс ерөнхийд нь сэтгэл зүйч л гэхээрээ бүгдийг мэднэ гэж байхгүй.

Улсын ирээдүй таны нүдээр

Энэ нь бас л хандлагатай холбоотой. Эерэгээр харж байна уу? сөргөөр харж байна уу?гэдгээс эхэлнэ. Би  мэдээж эх орныхоо ирээдүйг эерэгээр хардаг, эерэгээр харахдаа бодитоор харахыг хичээдэг. Шинэ үеийн залуучуудын боловсролын түвшин бол үнэхээр гайхалтай, маш сайн байна. Зөвхөн том сургуульд сурч байгаа дипломондоо биш ерөнхий хүмүүсийн хандлага эх орондоо ирээд хийж бүтээе, өндөр цалинтай өөр газар ажиллах боломжоо орхиод Монголдоо ирье гэсэн эрч хүчийг маш их мэдэрч байгаа. Хандлагын хувьд хүн бүр том зүйлийг ярих биш яг өөр өөрийн гэсэн байгаа орчиндоо сурсан зүйлдээ эзэн нь болоосой гэж боддог. Чамаас өөр хэн ч хийж чадахааргүй юм шиг мэргэжилдээ эзэн бол. Монгол их жижигхэн, маш жижиг, Монголын нөхцөлд танигдана гэдэг бол огт хэцүү биш. Том хөгжсөн орнуудад очоод бид хэн ч биш болж хувирч болно. Би, би гэхгүйгээр бид, эсвэл тэд гэсэн хандлагыг эргэн тойрондоо их харж байгаа. Төгсгөлд нь нэг нэгнийгээ дэмжиж бусад хүмүүсээс болон орчин тойрноосоо эерэг зүйлийг олж харж байя гэж уриалъя. Гараад л бөглөрөл, сөрөг мэдээлэл, цаг агаар, утаа ярьвал амьдралын үнэ цэнийг юу ч үгүй хоослоно. Байгаа газраа л эзэн нь байж, өөртөө итгээд шийдэмгий зоригтой алхмуудыг хүн бүр хийдэг байгаасай.

Ярилцсанд баярлалаа танд сайн сайхныг хүсье.